Mechanizmy rozwoju ekshibicjonizmuTypy ekshibicjonizmuOdmiany ekshibicjonizmuLiteratura:Exhibitionismus - wystawiactwo, obnażalstwo, ekshibicjonizm - jest to odchylenie seksualne polegające na pokazywaniu (prezentacji) własnych narządów płciowych w celu osiągnięcia zaspokojenia seksualnego zupełnie anonimowej osobie i bez kontekstu związanego z przygotowaniem do spółkowania. Akt ekshibicji zazwyczaj jest poprzedzony objawami prodromalnymi, występującymi obok napięcia seksualnego, którymi są ruchliwość, niepokój, drażliwość czy zniecierpliwienie. Mogą wystąpić nawet objawy fizyczne takie jak ból i zawroty głowy, uczucie gorąca, pocenie, biegunki, palpitacja serca, a nawet kłucie w cewce moczowej. W czasie syndromu prodromalnego występuje często świadomość konieczności dokonania aktu ekshibicji, odczuwana jako forma przymusu wewnętrznego. Trudności zewnętrzne w bardzo niewielu przypadkach są powstrzymujące, wręcz przeciwnie - mogą być dodatkowym bodźcem stymulującym. Po redukcji napięcia seksualnego głównym odczuciem jest ogarniające poczucie wstydu oraz absurdalność całej sytuacji, co wiąże się najczęściej z postanowieniem zaprzestania tego typu praktyk. Ekshibicjoniści bardzo często uprawiają samogwałt w czasie aktu ekshibicji lub zaraz po powrocie do domu. Reakcja ofiary ma dla dewianta ogromne znaczenie. Zastraszenie, zainteresowanie i zawstydzenie sprawiają mu dużą rozkosz, natomiast reakcja obojętna budzi rozczarowanie. Ekshibicjonistami są najczęściej młodzi mężczyźni, którzy najczęściej używają płaszcza przeciwdeszczowego jako jedynego ubioru i obnażają się w miejscach takich jak mało uczęszczane uliczki, parki, poczekalnie, korytarze, pociągi, tramwaje lub autobusy. Mogą też dokonywać aktów ekshibicji w oknach mieszkań czy łazienek, co bywa zaliczane do tzw. pseudoekshibicjonizmu i wynika raczej ze ?sprośnej zuchwałości? niż z konieczności zaspokojenia seksualnego. Ekshibicjonizm psychiczny charakteryzuje się opowiadaniem historyjek seksualnych, szczegółów z własnego życia seksualnego, sprośnych kawałów, dwuznacznych sytuacji czy pisaniu sprośnych listów. Ma to na celu wywołanie podniecenia seksualnego u słuchaczy, co sprawia przyjemność dewiantowi. Ekshibicjonizm właściwy charakteryzuje się nieodpartym pędem do obnażania się, co zastępuje ekshibicjoniście normalny stosunek płciowy. Może być on zdolny do odbycia prawidłowego spółkowania z partnerką (część ekshibicjonistów nie jest w stanie tego dokonać ze względu na przedwczesny wytrysk nasienia), lecz nie jest to dla niego źródłem tak wielkich doznań seksualnych jak akt ekshibicji, który może dodatkowo wywołać napięcia emocjonalne i zadowolenie związane z agresją lub wyzwaniem. Osobowość ekshibicjonisty charakteryzuje się wewnętrznymi rozbieżnościami między seksualnym pożądaniem a wstydliwością, ambicją a nieśmiałością, potrzebą seksualna a niemożnością jej zrealizowania. Często są to ludzie pozostający w nieudanych układach partnerskich lub mający trudności w nawiązywaniu kontaktów towarzyskich. Akt ekshibicji jest dla nich impulsywnym rozładowaniem napięć seksualnych z udziałem zupełnie anonimowej osoby, stwarzającym możliwość rezygnacji z osobistego stosunku do drugiej osoby. Ekshibicja może być też wyrazem fantazji masturbacyjnych o treści fetyszystycznej, sadystycznej, masochistycznej lub innej (poszukiwanie bardzo młodych kobiet lub dzieci w celu wywołania większego wrażenia). Ekshibicjoniści nie tworzą jednorodnej grupy dewiantów, wyróżniamy: osoby nie wykazujące odchyleń od normy zdrowia psychicznego poza dewiacyjnym popędem seksualnym (właściwi /nawykowi) osoby charakteryzujące się zmianami w zakresie popędu płciowego (zwiększenie, zmniejszenie jego siły) ludzie ze zmianami w sferze emocjonalnej osobowości, najczęściej niedojrzali emocjonalnie ludzie z niedojrzałością psychiczną i opóźnionym rozwojem umysłowym (charakter zastępczy spowodowany niemożnością znalezienia partnera seksualnego) osoby cierpiące na zaburzenia nerwicowe np. nerwica natręctw osoby wykazujące zaburzenia charakteru ludzie będący w stanach padaczkowych, zatruci akty zastępcze - u osób kalekich, odizolowanych (więzienie), po rozstaniu z partnerką (zaburzenie może nie występować w czasie udanego związku partnerskiego). Mechanizmy rozwoju ekshibicjonizmu Psychoanalitycy opisują dwa mechanizmy wykształcenia ekshibicjonizmu: pierwszy opiera się na założeniu, że obnażanie narządów płciowych w wieku dziecięcym jest całkowicie normalne. Problem pojawia się wtedy, gdy w wyniku pewnych urazów psychicznych następuje utrwalenie bezwstydu dziecięcego odnośnie przejawów popędu seksualnego w życiu dorosłym (niedojrzałość) drugi dotyczy chęci zaprzeczenia kompleksu kastracji, a obnażenie ma na celu (według Fenichela - 1945) : --- uzyskanie potwierdzenia o posiadaniu pełnowartościowego penisa i zaprzeczeniu w ten sposób kastracji --- otrzymanie dowodu na władzę i potencję poprzez lęk kobiety --- zaprzeczenie kastracji poprzez zmuszenie kobiety do pokazania własnych narządów płciowych (magiczne wyobrażenie o fallicznej kobiecie, penis u kobiety całkowicie rozwiązał by problem kastracji). Typy ekshibicjonizmu Ekshibicjonistów dzielimy na dwa typy, nie odgraniczone od siebie, ale z istniejącymi między nimi typami pośrednimi: typ "kompensacyjny", do którego należą osoby z regresyjnym charakterem dewiacji, dokonujące aktu ekshibicji w wyniku doznanych urazów społecznych lub seksualnych, bądź rozczarowań lub gdy dewiacja jest objawem dodatkowym towarzyszącym chorobom psychicznym lub cielesnym oraz alkoholizmowi. typ fobiczno - impulsywny, do którego należą ludzie o większych zaburzeniach osobowości - najczęściej recydywiści. Wykazują oni skłonności do innych dewiacji, takich jak: oglądactwo i transwestytyzm. Są to osoby posiadające zaburzenia lękowe o charakterze histerycznym lub obsesyjnym i wydaje się, że ekshibicjonizm może być spowodowany tu innymi czynnikami specyficznymi, a opisywany typ jest oddzielną jednostka chorobową. W aspekcie prawnym ekshibicjonizm jest przestępstwem karanym za wykroczenie przeciwko moralności publicznej, jednak często dewiantom udaje się skuteczne wytłumaczyć lub po prostu uciec. Niebezpieczeństwo dewiacji polega na tym, że może wywołać u napastowanej kobiety lub dziewczynki uraz psychiczny, mogący powodować reakcje nerwicowe i zaburzenia późniejszych odczuć seksualnych. Ekshibicjonizm jest najczęstszym zaburzeniem seksualnym, stanowi 1/3, a co najmniej 1/4 wszystkich przestępstw seksualnych. Wśród ekshibicjonistów karanych sądownie spotyka się 20% recydywistów. Dewianci nie poddają się najczęściej leczeniu, gdyż nie uważają swojej skłonności za chorobę, natomiast przykrości związane z pobytem w sądzie, więzieniu lub grzywna mogą zahamować dopuszczanie się aktów ekshibicjonistycznych. Rzadkie są przypadki dewiacji połączonej z agresją (gwałtem). Ekshibicjonizm u kobiet według jednych autorów nie występuje, a zdaniem innych jest raczej stylem życia niż dewiacją. Ekshibicjonizm u kobiet przejawia się chęcią pokazania piersi i brodawek sutkowych, co miałoby wzbudzić pożądanie u mężczyzn. Nie wiadomo, czy należy doszukiwać się podtekstu dewiacyjnego we wprowadzeniu coraz bardziej powszechnej mody topless?! Mogło to być spowodowane chęcią wzbudzenia pożądania, podziwu lub po prostu motywem komercyjnym. Niektórzy autorzy zaliczają tatuaż o treści erotycznej do graficznej formy ekshibicjonizmu Erotografomania (pseudolia) to pisemna forma ekshibicjonizmu polegająca na uzyskaniu zaspokojenia seksualnego poprzez opisywanie scen erotycznych. Odmiany ekshibicjonizmu Kandaulezizm - jest to forma ekshibicjonizmu skojarzonego z masochizmem i polega na osiąganiu podniecenia seksualnego i rozkoszy poprzez pokazywanie nagiej żony lub partnerki seksualnej innym mężczyznom bez jej wiedzy, za jej zgodą lub za zgodą wymuszoną. Ocieractwo (frotteuryzm) - jest odmianą ekshibicjonizmu polegającą na uzyskiwaniu podniecenia seksualnego i rozkoszy na skutek dotykania lub pocierania rożnych części ciała kobiety poprzez wykorzystanie możliwości zbliżenia się do niej np. w tłoku, czego efektem może być wytrysk nasienia. Triolizm (pluralizm) - jest odmiana ekshibicjonizmu skojarzonego z oglądactwem, w którym zaspokojenie seksualne uzyskuje się poprzez uczestniczenie w akcie płciowym, w którym bierze udział kilka osób (conajmniej trzy). Literatura: Kazimierz Imieliński "Seksiatria" tom. 2, PWN, Warszawa 1990.